Zgłębiając tematykę komunikacji interpersonalnej dochodzę do wniosku, że sprawą bardzo istotną, a może najważniejszą, jest kwestia motywacji traktowanej jako kompetencja komunikacyjna. Wiedza z zakresu technik porozumiewania się z drugim człowiekiem może okazać się mało przydatna, jeżeli nie będziemy widzieli sensu kontaktu, nie uwierzymy, że od umiejętności jego nawiązywania oraz nastawienia zależy tak naprawdę efekt naszej pracy, bo o skuteczność w pracy tu chodzi. Kurator sądowy to zawód zaufania publicznego i społeczeństwo oczekuje, iż będzie wykonywał swoje zadania w jego imieniu i interesie. Jego członkowie pragną ochrony przed osobami, które stanowią potencjalne zagrożenie i chcą spać spokojnie, wierząc, że powierzone nam obowiązki wykonamy jak najlepiej z możliwie największym zaangażowaniem. Oczywiście niezwykle ważna jest kontrola podopiecznego i egzekwowanie wywiązywania się przez niego z obowiązków probacyjnych, jednak czego możemy oczekiwać od człowieka niedostosowanego społecznie, pochodzącego z rodziny, która nie wyposażyła go w żadną wiedzę o tym jak żyć i nie dostarczyła właściwych wzorców? Po prostu wymagać? Każdy, kto ten zawód wykonuje wie, że w wielu przypadkach mamy do czynienia z osobami, które potrzebują naszej pomocy i bez wsparcia nie potrafią żyć w społeczeństwie, nie przysparzając mu kłopotów.
Możemy wpływać na ich motywację do zmiany, nie da się jednak zrobić tego jedynie poprzez kontrolę i stawianie warunków. Jest to możliwe przy zastosowaniu wiedzy, doświadczenia oraz konkretnych umiejętności, także komunikacyjnych. Takich, które, jak wskazuje kodeks etyki kuratora sądowego, zapewnią poszanowanie praw i godności człowieka, uznając jego podmiotowość.
(ze wstępu)
Podziękowania............................................................................................................ 11
Wstęp............................................................................................................... 13
Rozdział 1. Obszar interakcji kuratora z podopiecznym.............................. 19
1.1. Regulacje normatywne w postępowaniu kuratora sądowego................. 19
1.1.1.Kurator sądowy wykonujący orzeczenia w sprawach karnych...... 19
1.1.2. Podopieczny w świetle przepisów prawa.......................................... 26
1.1.3. Dozór kuratora jako forma probacji................................................. 28
1.1.4. Realizacja obowiązków probacyjnych i kontrola ich wykonania. 37
1.1.5. Kuratorska służba sądowa wobec nowych realiów karania.......... 43
1.2. Resocjalizacyjny wymiar funkcjonowania kuratora dla dorosłych....... 50
1.2.1. Kanon wychowania resocjalizującego.............................................. 50
1.2.2. Wychowawczy wymiar probacji........................................................ 60
1.2.3. Readaptacja społeczna........................................................................ 64
1.2.4. Metodyka oddziaływań resocjalizacyjnych..................................... 70
Rozdział 2. Kompetencje profesjonalne kuratorów zawodowych dla dorosłych.....87
2.1. Wybrane teorie kompetencji profesjonalnych........................................... 87
2.2. Pedeutologiczne uwarunkowania efektywności pracy............................ 93
2.2.1. Osobowość wychowawcy................................................................... 93
2.2.2. Etyka zawodu kuratora sądowego..................................................... 97
2.2.3. Refleksja nad systemem kształcenia sądowych kuratorów zawodowych...... 102
Rozdział 3. Komunikacja między ludźmi...................................................... 109
3.1. Pojęcie komunikacji...................................................................................... 109
3.2. Komunikacja interpersonalna..................................................................... 112
3.3. Komunikacja – wymiana werbalnych i niewerbalnych sygnałów......... 117
3.4. Słuchanie......................................................................................................... 129
3.5. Skuteczna komunikacja................................................................................ 139
3.6. Kompetencje komunikacyjne...................................................................... 141
3.7. Rola motywacji w procesie komunikacji interpersonalnej...................... 148
3.8. Dialog motywujący w pracy kuratorów sądowych – pomoc w zmianie 155
3.9. Kwestie etyczne komunikacji....................................................................... 164
Rozdział 4. Społeczne uwarunkowania komunikacji – perspektywa badawcza 167
4.1. Teoria społeczna Ervinga Goffmana.......................................................... 167
4.1.1. Perspektywa dramaturgiczna życia społecznego............................ 167
4.1.2. Koncepcja analizy ramowej Ervinga Goffmana............................. 170
4.2. Teoria społeczna Michela Foucault............................................................. 173
Rozdział 5. Metodologiczne podstawy pracy................................................. 177
5.1. Perspektywa badawcza................................................................................. 177
5.2. Procedura badawcza...................................................................................... 179
5.2.1. Cele i problemy badawcze.................................................................. 179
5.2.2. Metody i techniki badawcze.............................................................. 181
5.2.2.1. Badania narracyjne – forma poszerzenia przestrzeni komunikacyjnej.......183
5.2.2.2. Rozmowa i wywiad................................................................ 188
Rozdział 6. Analiza materiału badawczego................................................... 193
6.1. Komunikacja kuratora z podopiecznym w procesie postępowania wykonawczego w narracjach kuratorów sądowych...... 193
6.1.1. „W dwóch skrajnie różnych rzeczywistościach…” – pełnienie zawodowej roli....... 195
6.1.1.1. „To był mój pierwszy dozorowany…” – zdobywanie doświadczenia...... 202
6.1.1.2. „Coraz częściej szantażował mnie samobójstwem…” – branie odpowiedzialności...... 208
6.1.1.3. „To on jest ważny, nie ty…” – poświęcenie........................ 212
6.1.1.4. „My ze swoimi problemami i rozterkami zawodowymi zostajemy sami…” – potrzeba wsparcia...... 213
6.1.1.5. „Nie miałem lepszego kuratora…” – odczuwanie satysfakcji zawodowej...... 216
6.1.2. „Pamiętaj, nie jesteś strażnikiem systemu” – dyskurs władzy...... 218
6.1.2.1. „Zgodnie z przepisami muszę…” – dyskryminacja.......... 223
6.1.2.2. „Ten strach paraliżował mnie…” – kto ma władzę?......... 225
6.1.2.3. „Kuriozalne bywają przypadki…” – odczuwanie bezsilności...... 231
6.1.3. „Jeżeli będziesz ratował człowieczeństwo swego podopiecznego, to będziesz ratował jednocześnie swoje…” – dyskurs wartości.... 233
6.1.4. „Przerzucenie pomostu między kuratorem a podopiecznym” – w przestrzeni relacji.... 237
6.1.5. Komunikacja kuratorów z podopiecznymi .................................... 241
6.1.5.1. „Najbardziej przeszkadza mi…” – bariery w komunikacji 272
6.1.5.2. „Aby nasza praca była skuteczniejsza…” – co pomaga w komunikacji .... 285
6.2. Modele komunikacji a przebieg postępowań wykonawczych w narracjach podopiecznych kuratorów sądowych...... 289
6.2.1. Jakub...................................................................................................... 291
6.2.2. Tomasz.................................................................................................. 294
6.2.3. Roman................................................................................................... 297
6.2.4. Mariusz................................................................................................. 299
6.2.5. Anna...................................................................................................... 302
6.2.6. Mateusz................................................................................................. 305
6.2.7. Wiktor................................................................................................... 308
Podsumowanie badań własnych oraz implikacje dla praktyki...................... 311
Wnioski z badań.............................................................................................. 321
Streszczenie..................................................................................................... 328
Summary......................................................................................................... 330
Bibliografia...................................................................................................... 332
Załączniki........................................................................................................ 343
Katarzyna Nanowska – doktor nauk społecznych w dyscyplinie pedagogika, pedagog resocjalizacyjny, sądowy kurator specjalista dla dorosłych, certyfikowana specjalistka psychoterapii uzależnień i trenerka Aggression Replacement Training, członkini Polskiego Towarzystwa Terapii Motywującej. Autorka publikacji naukowych z pogranicza pedagogiki resocjalizacyjnej, socjologii i psychologii. Jej zainteresowania dotyczą między innymi funkcjonowania kuratorskiej służby sądowej, komunikacji oraz metod udzielania wsparcia dzieciom, młodzieży oraz osobom dorosłym. Posiada duże doświadczenie w zakresie interwencji kryzysowej.